Wielkopolskie piramidy – Łęki Małe 24 lipca 2020

WŚ nr 3/03

Kurhan (mogiła) - nasyp ziemny o konstrukcji drewniano - kamiennej, wewnątrz zawierający jeden lub więcej grobów szkieletowych lub ciałopalnych. Kurhany o kolistej podstawie i stożkowatym nasypie to forma stosowana powszechnie aż do średniowiecza.

Gustaw Zieliński: poeta, uczestnik powstania listopadowego pisał o tych starożytnych grobach: „Ja cześć głęboką mam dla kurhanów. Lecz kto je sypał? Czyj proch tu leży? Proch bohaterów czy też pasterzy? Może ślad kędy dawni chanowie swe hordy wiedli? Któż mi odpowie. Pytałem synów tej ziemi – milczą”.

Przy drodze z Kościana do Grodziska Wielkopolskiego, w Łękach Małych, widoczne są niepozorne pagórki nazwane przez krajoznawcę Franciszka Jaśkowiaka „wielkopolskimi piramidami”. To pozostałość cmentarzyska kurhanowego należącego do kultury unietyckiej z wczesnej epoki brązu (1700 – 1200 r. p. n. e.). Nazwa pochodzi od czeskiej miejscowości Unetice pod Pragą, gdzie po raz pierwszy znaleziono ślady tej kultury. Na polskie ziemie przeniknęła ona z południa dorzeczem Odry. Objęła niemal całą Wielkopolskę oraz Ziemię Lubuską. Broń i narzędzia dotychczas wykonywane z kamienia zastąpiono bardziej trwałym i użytecznym brązem. Ludność obok uprawy roli zaczęła hodować zwierzęta, a produkcja wyrobów z brązu pozwalała na handel z odległymi krajami. Bogacenie się ludności powodowało większe zróżnicowanie społeczne.

Ile kurhanów w Łękach Małych było pierwotnie, nie wiadomo. Jeszcze w poł. XIX wieku doliczono się 14, do 1881 roku pozostało 11.

W 1901 roku przez ten teren wytyczono linię kolejową Kościan – Grodzisk Wielkopolski. Wtedy zniszczono większość kopców, a wydobyte z nich kamienie posłużyły do budowy drogi. Pozostałe cztery kurhany przed zniszczeniem uratował hr. Żółtowski z Ujazdu, obsadzając je drzewami. W 1933 roku kierownik badań archeologicznych w Wielkopolsce, prof. Józef Kostrzewski z Uniwersytetu Poznańskiego przebadał jeden z nich. Tak o nich pisał: „wśród rozległych równin Wielkopolski tak bogatej w cmentarzyska przedhistoryczne, niczem na powierzchni nie oznaczone niewiele tylko zachowało się pomników przeddziejowych na powierzchni ziemi w postaci dawnych grodzisk czy kurhanów. Do najokazalszych takich naziemnych pomników przedhistorycznych należą 4 ogromne mogiły wznoszące się nad brzegami Mogilnicy na polach Łęk Małych”. Badania prowadzone po I I wojnie światowej potwierdziły wcześniejsze przypuszczenia, że są to groby należące do kultury unietyckiej. Średnica kurhanów sięgała 45m, a wysokość do 4,5m. Konstrukcje kamienno – ziemne wewnątrz kurhanów kryją główną komorę grobową. W zależności od pozycji społecznej zmarłego mogiły wyposażone były w broń, ozdoby, naczynia z jedzeniem. W Łękach Małych znaleziono pochówek wyposażony w berło sztyletowe z brązu, uważane za oznakę władzy. Wielkość grobu i jego wyposażenie świadczą, że pochowano tu kogoś znaczącego w hierarchii ówczesnej społeczności. Znaleziono także ozdoby ze spiralnie zwiniętego drutu złotego, liczne naczynia gliniane i kości zwierząt.

Kurhany w Łękach Małych zwiedziliśmy na rajdzie rowerowym z młodzieżą gimnazjalną.

Andrzej Weber