Pałac w Bronikowie 17 lutego 2014

Na przestrzeni dziejów Bronikowo było wsią szlachecką, w dawnych czasach dziedziczyli tu m.in. Ramszowie – ród licznie rozrodzony w okolicach Śmigla. W drugiej połowie XVII w. właścicielem wsi był Franciszek Zbyszewski, który w historii miejscowości zapisał się jako fundator miejscowego kościoła, który niestety spłonął. W połowie XVIII w ówczesna właścicielka wsi, Apolonia z Raczyskich Jaraczewska, przeprowadziła jego przebudowę. W rękach rodziny Jaraczewskich Bronikowo znajdowało się przez około 100 lat, m.in. w 1784 r. właścicielem wsi był Tadeusz Jaraczewski, starosta solecki i konsyliarz konfederacji barskiej, po nim wieś otrzymał syn Hieronim.
Po dalekim krewnym Hieronimie, Bronikowo odziedziczył Julian Jaraczewski, kapitan Wojska Polskiego, uczestnik powstania listopadowego. Prawdopodobnie był on fundatorem bronikowskiego dworu, budowa miała miejsce przed 1850 r. W 1827 r. poślubił on Annę Koszutską, córkę właściciela Głuchowa i przeprowadził się do nowego, większego majątku i pałacu. Już w 1848 r. jako właściciel Bronikowa figuruje Niemiec Karol Foerster. Według innej hipotezy dwór musiał budować już K. Foerster, jako że inne źródła podają iż obiekt pochodzi z czwartej ćwierci XIX w., a więc z lat 1875-1900, a wtedy Jaraczewskich w Bronikowie już nie było.
Julian jaraczewski działał społecznie w różnych stowarzyszeniach poznańskich, m.in. był radcą Ziemiaństwa Kredytowego, współtwórcą Towarzystwa Pomocy Naukowej i Bazaru Poznańskiego, gdzie nawet przez pewien czas pełnił funkcję jednego z dyrektorów. Był posłem IV i VII Sejmu Krajowego (1837 i 1845) oraz dwóch połączonych sejmów w Berlinie (1847 i 1848r.). W 1844 r. w Poznaniu przy ulicy Strzeleckiej wybudował dwupiętrową kamienicę, w której zajmował pierwsze piętro. Rozległe interesy wymagały bowiem posiadania mieszkania w mieście, pałac w Głuchowie odwiedzał w tym czasie rzadko. Być może ową kamienicę wybudował za pieniądze otrzymane ze sprzedaży Bronikowa, wszak wszystkie te wydarzenia miały miejsce w połowie XIX w. Być może majątek bronikowski został przejęty przez władze pruskie za długi i wykupiony na tzw. subhastacji (postępowanie egzekucyjne mające na celu sprzedaż dóbr dłużnika w drodze licytacji) przez Foersterów. Trudno dziś jednoznacznie wyrokować.
Pod koniec XIX w. majątek miał powierzchnię ok. 600 ha, w jego skład wchodziły folwarki w Boguszynie i Podśmiglu, a także młyn w Błotkowie. W Bronikowie działała gorzelnia, a w całym majątku żyło wtedy 348 mieszkańców, w tym 54 ewangelików.
Materiały uzyskane od Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Lesznie pozwalają na opis dworku. Zbudowany on jest na planie wydłużonego prostokąta, frantem zwrócony na wschód. Jest budynkiem piętrowym z parterową przybudówką od północy. Elewacja frontowa, 9-osiowa (liczba osi = ilość otworów okienno-drzwiowych) poprzedzona jest 3-osiowym portykiem (frontowa część budowli przed głównym wejściem, zwykle wysunięta ku przodowi z rzędem kolumn-filarów), wspartym na czterech filarach. Wnętrza w układzie dwutraktowym (to dom, którego dach spoczywa na dwóch ścianach zewnętrznych i jednej wewnętrznej, równoległych do siebie, przy czym wnętrze traktów jest oświetlone jednostronnie). Drugie wejście do dworu znajduje się od strony północno-zachodniej i w tym obrębie obiekt został przebudowany (prawdopodobnie po 1945 r.). Na południowy zachód od dworu znajduje się kaplica grobowa Foersterów.
Po II wojnie światowej majątek został rozparcelowany, a później powstała tu spółdzielnia rolnicza, która również przejęła dwór. Dziś znajduje się w nim szkoła podstawowa, sam zaś obiekt od niedawna jest własnością śmigielskiej gminy. Magdalena Lejszner

Magdalena Lejszner