Historia Kółka Rolniczego w Śmiglu 17 lutego 2014

W zebraniu założycielskim uczestniczyło 28 osób: ze Śmigla: ks. Jan Potrykowski, Witold Łukomski, Jan Kadzidłowski, Józef Nische, Wincenty Nadolny i Antoni Drótkowski; Z Glińska: Ignacy Kozak, Józef Stróżyński, Piotr Kubiak i Franciszek Cieśla; z Bronikowa: ks. Hieronim Engler, Piotr Ratajczak, Jan Leizner i Jan Konieczny; z Koszanowa: Mateusz Ludwiczak i Franciszek Kaminiarz; z Bruszczewa: Ludwik Nowak i Jan Frąckowiak; z Czacza: ks. Jan Wiśniewski i Michał Dunin. A ponadto: Piotr Kasperski i Michał Walachowski z Morownicy, Józef Dworak z Poladowa, nieznanego imienia Stam z Machcina, Ksawery Speichrt z Popowa Niemieckiego, Szołdrski z Żegrowa, Stanisław Speichert z Barchlina i Henryk Skarżyński ze Spławia. Do pierwszego zarządu obranego na tymże zebraniu weszli: ks. Jan Potrykowski jako prezes, Józef Nische – zastępca prezesa, Witold Łukomski – sekretarz, Antoni Drótkowski – skarbnik oraz Ignacy Kozak, Ludwik Nowak i Piotr Kasperski jako ławnicy.
Już w czasie tego pierwszego zebrania Patron kółek rolniczych Maksymilian Jackowski wygłosił wykład o pasieniu zimową pora bydła oraz o drenowaniu pól. Jak stwierdzono w protokóle „dyskusja była bardzo ożywiona”.
W czwartym roku działalności do kółka należało 78 rolników: 16 ze Śmigla, 17 z Poladowa, 10 z Glińska, 7 z Koszanowa, 15 z Brońska, po 4 z Bruszczewa, Morownicy i Popowa Niemieckiego, po 2 z Czacza i Żegrowa oraz po 1 z Nowej Wsi, Podśmigla, Robaczyna, Sokołowa, Machcina, Barchlina i Spławia. Ten stan członków utrzymywał się do wybuchu pierwszej wojny światowej, w czasie której na zebrania przychodziło średnio po 25 osób gdyż ponad 30 członków było na froncie. W 1938 roku do kółka należało 101 rolników.
Zebrania odbywały się raz w miesiącu. Na każdym z nich wygłaszane były referaty, odczyty bądź wykłady, w toku których „nawzajem się pouczano i dzielono doświadczeniami”. Prelegentami najczęściej byli ludzie z zewnątrz. Bywało jednak i tak, że kółko wysyłało swego przedstawiciela na szkolenie do Poznania organizowane przez Patronat, który po powrocie przekazywał tam zdobytą wiedzę członkom kółka. W 19911 r. na takim szkoleniu był „gospodarski syn” Stanisław Kozak z Glińska, który później „zaznajomił członków z treścią następujących wykładów: o uprawie roli pod buraki i kartofle, o chowie bydła, o prawodawstwie gminnym, o wychowaniu synów gospodarskich, o zielonych nawozach”.
Dzielono się też własnymi doświadczeniami. W 1938 roku Jan Trafas z Glińska zapoznał członków z nowoczesnymi roślinami pastewnymi pokazując ich próbki wyhodowane przez siebie na poletkach doświadczalnych. Były to trawy sudańska i czumiza, soja, malwa, łubin słodki oraz kilka odmian słonecznika.
Wiedzę fachową czerpano tez z prasy rolniczej i książek. W 1900 r. na koszt kółka zaabonowano 10 egzemplarzy „Poradnika Gospodarskiego”. W 1925 r. zakupiono „bibliotekę zawodową”, która składała się z 53 książek i broszur. jej pierwszym bibliotekarzem został Władysław Kijowski.
Uzyskiwaną w czasie zebrań wiedzę wykorzystywano praktycznie w swoich gospodarstwach. Dopingowało ich do tego wzajemne lustrowanie gospodarstw. Już w 1899 r. zwiedzono gospodarstwa Matuszewskiego i Kasperka w Poladowie, rok później – Mateusza Ludwiczaka w Koszanowie, a w 1902 – Ludwika Nowaka w Bruszczewie. W 1924 r. wizytowano 14 gospodarstw w Bruszczewie o łącznym obszarze 271 ha, w których naliczono: 37 koni, 134 sztuki bydła rogatego, wiele trzody chlewnej i drobiu. W protokóle zapisano: ”Podczas pogawędki, która po przeprowadzonej lustracji odbyła się u gospodarza Płóciennika, zwrócono uwagę na zauważone braki, jak brak murowanych gnojowników, szlachetnych drzew owocowych, pasiek”.
Gospodarstwa członków kółka rolniczego były też wizytowane przez rolników z innych stron Polski. W 1927 r. goszczono małorolnych rolników z Grodna, a w czasie Powszechnej Wystawy Krajowej w Poznaniu w 1929 r. – którą oczywiście członkowie śmigielskiego kółka też zwiedzili – kółko podejmowało 5 wycieczek chłopów z „dalekiego stron kraju” a mianowicie: z Nowego Sącza, Dobuniewa, Brześcia nad Bugiem, Równego i Stanisławowa. Wszystkie wycieczki zwiedziły Śmigiel, każda z nich gospodarstwa w innej wsi – Bruszczewie, Poladowie, Glińsku, Nietążkowie i Koszanowie.
O dobrej kondycji gospodarstw członków kółka świadczy fakt, że już w 1905 r. było zdrenowanych 400 mórg, siewniki rzędowe miało 12 rolników, centryfugi, dziś zwane wirówkami, prawie wszyscy, ale mleko do mleczarni odstawiało tylko dwóch. Reszta produkowała masło, które sprzedawano z wolnej ręki na targach. Pszczelarstwem zajmowało się 7 a sadownictwem 8 członków. Tylko 5 rolników nie ubezpieczyło się od ognia i gradu.
Uprawę i chów rozszerzono o pszczelarstwo i sadownictwo, które w 1910 r. uznano jeszcze za zaniedbane i by polepszyć kondycję sadów sprowadzono 403 drzewka owocowe. Rozwój sadownictwa w Śmiglu i jego najbliższej okolicy nastąpił po 1925 roku za sprawą Władysława Kijowskiego. W 1935 r. powołano zespół do pielęgnacji sadów. Wtedy to od Wielkopolskiej Izby Rolniczej otrzymano jeden (pierwszy w Śmiglu?) aparat do opryskiwania drzew, a w latach 1937-1938 zakupiono trzy dalsze.
Z inicjatywy 53 członków kółka rolniczego 25 lutego 1906 r. postanowiono powołać do życia spółdzielnię rolniczo-handlową ROLNIK.
W latach 1903-1905 nastąpił wyraźny kryzys w pracy kółka. zamiast 10 egzemplarzy „Poradnika Gospodarskiego” abonowano jeden. W 1905 r. postanowiono zbierać dobrowolne składki do skarbony. Działalność kółka ożywił przybyły proboszcz Ludwik Cichowski, który doprowadził do podjęcia uchwały by „nie dopuścić do likwidacji kółka”. Ożywieniu sprzyjała też uchwała z 1906 r. o udziale w zebraniach synów gospodarzy.
Poprawiły się finanse. W 1908 r. kółko lokuje pieniądze w banku ludowym. Od 1923 r. członek zwyczajny płacił składkę równowartości 5 funtów (funt dziś pół kilograma) żyta, a członek nadzwyczajny 1 funta. Rok później wszyscy płacili równo, a w 1925 r. składkę podwojono. Mimo wysokich opłat w 1924 r. członkowie kółka dodatkowo opodatkowali się na rzecz powodzian.
W czerwcu 1923 r. podjęto uchwałę o zakupie sztandaru. Członkowie ponosili koszty w zależności od ilości posiadanych mórg. Jego poświęcenie połączono z uroczystością działalności kółka.
„W dniu 25 listopada 1923 r. o godzinie 9.30 nastąpiła zbiórka członków oraz towarzystw przed salka parafialną, po czym o godz. 10.00 udano się do kościoła. Po nabożeństwie i poświęceniu sztandaru odbył się przemarsz przy dźwiękach orkiestry ulicami św. Wita, Lipową, Rynkiem, Jana Sobieskiego (dziś T. Kościuszki) do Strzelnicy (dziś Centrum Kultury) na uroczyste posiedzenie. Zagaił je prezes kółka oddając przewodnictwo w ręce Wicepartona Ksawerego Speicherta. Do stołu prezydialnego poproszono obecnych na sali założycieli: Ignacego Kozaka z Glińska, Ludwika Nowaka z Bruszczewa, Antoniego Drótkowskiego ze Śmigla i Witolda Łukomskiego ze Śmigla, których jednocześnie mianowano członkami honorowymi. Nastąpiła deklamacja „Nasz Sztandar” wygłoszona przez Kubiakównę ze Koszanowa, po czym zdał sprawozdanie za minione 25 lat prezes Michał Dominiak z Morownicy. Wiceprezes wygłosił deklamację „Nasz lud” a przedstawiciele władz i towarzystw składali życzenia. Na zakończenie odśpiewano „Rotę”. O godz. 4-tej po południu rozpoczęła się zabawa taneczna w sali strzelnicy, która trwała do północy.”
Ów sztandar z wizerunkiem Matki Boskiej z dzieciątkiem otoczonej wieńcem z kłosów i przepiękną sentencją: „Błogosław Matko ojczyste łany i kraj kochany” dzięki Władysławowi Kijowskiemu i Stanisławowi Maciejczakowi w niezmienionej postaci przetrwał do naszych czasów.
Pierwsze kółkowe dożynki zorganizowano 8 sierpnia 1935 roku.
„O godzinie 15-tej nastąpiła na placu przed Strzelnicą zbiórka żniwiarzy, udekorowanych wozów żniwnych, na których poustawiane były maszyny rolnicze jak i wszelkiego rodzaju zboża. Korowód przeszedł wszystkimi nieomal ulicami miasta jak i Koszanowa, poprzedzany banderą konną a przygrywała orkiestra wiejska. Po powrocie do Strzelnicy nastąpiła uroczystość wręczenia wieńcy, a po odśpiewaniu pieśni dożynkowych – zabawa ludowa z różnymi niespodziankami w ogrodzie Strzelnicy. Wieczorem o 20-tej rozpoczęła się w salach Strzelnicy zabawa taneczna dla członków kółka i zaproszonych gości, a przygotowaniem bufetu taniego zajęły się żony prezesa i członka Szymańskiego”. (O tym, że bufet mógł być tani świadczą spisane w książce protokólarnej niemal na dwóch stronach dary członków w postaci kurczaków, kaczek, gołębi, masła, śmietany, jaj, mąki). „Piękna pogoda przyczyniła się do tego, że cała uroczystość wypadła znakomicie”.
Ostatnie zebranie przed wybuchem drugiej wojny światowej odbyło się 26 lipca 1939 r. w hotelu „pana Nowaka” – dziś ul. św. Wita 16. Protokół nie odzwierciedla zbliżającej się nawałnicy. Przeciwnie: w dniach 15-17 października w Strzelnicy miała być zorganizowana wystawa owoców i przetworów owocowych.
O założeniu Kółka Rolniczego w Śmiglu i jego działalności zdecydowali światli i mądrzy ludzie, którzy swą wiedzą i umiejętnościami służyli innym.
W latach 1898-1939 do nich należeli:
- ks. Jan Potrykowski – założyciel i pierwszy prezes, funkcję tę sprawował przez 6 lat,
- Jan Nische ze Śmigla – założyciel, pierwszy – przez 6 lat – wiceprezes
- Witold Łukomski ze Śmigla - założyciel i pierwszy sekretarz, funkcję tę pełnił przez 6 lat,
- ks. Ludwik Cichowski – przez 7 lat był prezesem a przez 15 wiceprezesem,
- Wincenty Müller ze Śmigla – rok był wiceprezesem a przez 7 lat – prezesem,
- Michał Dunin z Czacza – 3 lata pełnił funkcję prezesa,
- Michał Urbański z Glińska – 6 lat był prezesem,
- Władysław Kijowski ze Śmigla – 4 lata był prezesem, rok wiceprezesem,
- Michał Dominiak z Morownicy – funkcję prezesa pełnił przez 6 lat,
- Tomasz Kubiak ze Śmigla – przez 9 lat był wiceprezesem,
- Franciszek Dudziński z Poladowa – przez 15 lat był sekretarzem,
- Leon Jarzębowski ze Śmigla – funkcję sekretarza pełnił 4 lata,
- Jan Trafas z Glińska – sekretarzował 4 lata,
- Ignacy Kozak z Glińska, który przez 18 lat był skarbnikiem, a później funkcję tą przekazał synowi Stanisławowi Kozakowi, który ją pełnił przez dalsze 18 lat,
- ks. Stanisław Nowak, który po rocznej procedurze otrzymał honorowego prezesa,
- Jan Wróblewski ze Śmigla, który prezesował przez ostatnie dwa lata i w czasie okupacji ocalił od zniszczenia protokólarze Kółka Rolniczego w Śmiglu.

Hubert Zbierski