Z dziejów Starego Białcza 17 lutego 2014
Wieś miała charakter folwarczny, gdyż w 1510 roku wspomina się o trzech właścicielach – szlachcicach i tylko o jednym kmieciu. Mikołaj Pierzchała Skoraczewski przekazał część Białcza Janowi i Zygfrydowi z Ponina. Spadek w Białczu po Junoszach Katarzyna Jaromirska przekazała za Manieczki w 1494 roku Gorzyńskim-Hertsztupskim. Folwark Słoćwino w Białczu został około 1440 roku wniesiony jako wiano przez Katarzynę Bolcównę Mikołajowi Skoraczewskiemu, a w 1469 roku kolejnemu mężowi Jakubowi Gorzyckiemu. Wnukowie Katarzyny Jędrzej i Piotr, sprzedali Słoćwino w 1485 roku Piotrowi, Janowi i Mikołajowi Kluczewskim. Ta część Białego Jeziora została kupiona w 1505 roku przez ks. Macieja Pigłowskiego i następnie znowu sprzedana Janowi Kokorzyńskiemu. Kolejny z folwarków należał w 1406 roku do Przybysława Gryżyńskiego, a w 1515 roku do Stanisława Ujejskiego. Po jego córce Helenie znalazł się w rękach jej syna Jana, który kupił też majętność należącą do Gorzyńskich. Siostra Jana Barbara wyszła za mąż w 1583 roku za Jana Gajewskiego, w którego rękach znalazła się ta część Białcza. Kolejnym właścicielem był w 1676 roku Franciszek Gałewski, który w latach 1696-1717 był fundatorem nowego kościoła p.w. Wszystkich Świętych. Córką Franciszka była Ludwika, która wyszła za mąż za Władysława Radomickiego. Ich syn Józef Radomicki, starosta odolanowski, został w 1731 roku kolejnym właścicielem Białcza. Po jego śmierci Białcz przeszedł w ręce jego siostry Izabeli, która w 1731 roku została żoną Izydora Zakrzewskiego z Pakosławia. Zakrzewski kupił w 1788 roku Kobylniki i połowę Krzanu, ale już w 1791 roku sprzedał cały zespół białecki za 1.070 mln zł. Janowi Balcerowi Szlichtyngowi, który również szybko, bo już w 1794 roku, sprzedał wszystko Wincentemu Zbijewskiemu. Ewa Zbijewska w 1828 przekazała Białcz swojej starszej córce Józefie Żółtowskiej z Ujazdu k. Grodziska Wlkp. Żółtowscy władali Białczem do 1939 roku. W 1885 roku były w Białczu 23 domy, w których mieszkało 351 osób, wśród nich 14 ewangelików i 337 katolików. Wśród mieszkańców było 39 analfabetów. W 1921 roku liczba domów w Białczu zmalała do 19, a w 1931 roku do 17. Liczba mieszkańców wynosiła odpowiednio 330 i 323. Nazwa miejscowości występuje wielokrotnie w dawnych aktach sądowych ziemskich i kościelnych. I tak w 1432 roku właściciel folwarku w Białymjeziorze zginął z rąk Grabianowskiego. W 1636 roku karczmarz Skóra w Białczu zabił zagrodnika plebańskiego. W 1564 roku parobek ratajski Jan z Jeligowa poranił siekierką przed karczmą w Białczu Bieńka Warwasa z Krzanu. W 1640 roku wziął ślub kmieć Talar z Przysieki, którego pierwszą żonę spalono za czary. W 1766 roku Malik z Krzanu zabił na błotach chałupnika z Białcza. Po wojnach szwedzkich odnotowano, że w Białczu była zajęta tylko 1 zagroda i 1 karczma, a opuszczonych było 6 zagród i tutejszy młyn. Prawdziwą perełkę Starego Białcza stanowi wspomniany już kościół p.w. Wszystkich Świętych. Miejscowa parafia wzmiankowana była już w 1419 roku. Obecny kościół postawiony został w miejscu drewnianego pochodzącego z lat 1630-1644. Projektantem kościoła był architekt włoski Jan Catenazzio. Kościół był restaurowany w roku 1813, a w 1872 roku dobudowano kaplicę i dzwonnicę. Fundatorem był wtedy Marceli Żółtowski. Warto zwrócić w Białczu uwagę na znajdującą się tam figurę św. Jana Nepomucena pochodzącą z XIX wieku.
Jan Pawicki
